Stan Lauryssens pakt uit met eerste thriller

Zwarte sneeuw is Stan Lauryssens' vijftiende boek. Voor het eerst waagt hij zich aan een thriller. "Gek genoeg is dit het eerste boek dat ik grotendeels al lachend en met plezier heb geschreven", vertelt hij. "Het gaat wel over misdaad en er gebeuren gruwelijke dingen, maar er zit ook veel Antwerpse humor in. Tot nu toe schreef ik vooral non-fictieboeken. Daarin kun je weinig van jezelf kwijt, vind ik. In Zwarte sneeuw zit wél veel van mijzelf. Mijn goede kant vind je terug in de commissaris. In de scènes met de moordenaar heb ik mijn slechte gelegd. Een kant waarvoor ik me, toen ik aan het schrijven was, soms echt wel schaamde."

Waarom kiest u Antwerpen als decor?

Stan Lauryssens: Precies 56 jaar geleden ben ik in Ekeren geboren, toen nog de boerenbuiten. Toen ik zes werd, ben ik met mijn moeder naar 't Zuid verhuisd. Ik woonde onder meer in de Brederodestraat, de Balansstraat en de De Braekeleerstraat.

Ik ken Antwerpen, Antwerpen zit in mij. Ondertussen woon ik met mijn vriendin in Oudenaarde maar ik kom nog geregeld naar Antwerpen. Het kost mij dan ook geen moeite om de metropool op te roepen in dit boek. Het gaat mij daarbij niet om de fotografisch juiste beschrijving van een huis, een straat of een wijk, maar wel om de sfeer. Als ik een moord beschrijf die zich afspeelt op het Eilandje, dan heb ik dus niet per se één straat of één oude havenloods in gedachten.

De grote troef in uw boek is het inkijkje in het leven en werk van de commissaris van de gerechtelijke politie en zijn vier speurders.

Jaren geleden ben ik zelf opgepakt. De reden? Gesjoemel met kunstwerken. Ik ben toen urenlang ondervraagd en heb een nacht doorgebracht in een cel in de kelder van het Antwerpse Justitiepaleis. Later zat ik nog eens in de gevangenis. Ik ken het wereldje dus van binnenuit.

Ik ben ondertussen bevriend geraakt met Antwerpse speurders. Ze vertellen me wel eens wat. Wat me opvalt is dat ze zo gefrustreerd zijn over de politiehervorming. Sommigen onder hen pleiten ook voor strengere straffen en zelfs voor een herinvoering van de doodstraf. "Als je iemand vermoordt, bestaat de kans dat je al na zes jaar vrijkomt. Dat kan toch niet", zeggen ze dan.

De Vlaamse thriller is populair. Mikt u op een nieuw publiek?

De meeste boeken, dat is zoals wandelen op de Meir. Het gaat een tijdje vlot en dan struikel je over een bobke. Daardoor haken lezers af. Ik ken veel mensen die De ontdekking van de hemel, Het verdriet van België en Zwarte tranen in huis haalden, maar hoeveel exemplaren ervan zijn werkelijk gelezen?

Ik wil het gevoel dat ik als kind had toen ik voor het eerst een boek van Biggles of Arendsoog las, oproepen voor volwassenen. In mijn boek struikel je niet. Voor het eerst ben ik honderd procent tevreden over een boek. Ik ben ervan overtuigd dat Zwarte sneeuw kan wedijveren met Simenon. Dit boek ben ik."

Verberg tekst

Stan Lauryssens en Bob Van Laerhoven

Made in Vlaanderen

In een paar weken tijd zijn in Vlaanderen zes nieuwe thrillers verschenen. De meeste zijn goed, maar in dit eerste overzicht zit toch ook een wat teleurstellende misdaadroman.

Stan Lauryssens

Zwarte sneeuw

Manteau, Antwerpen

283 p., 17,25 euro.

Bob Van Laerhoven

Papaver

Manteau, Antwerpen

251 p., 17,25 euro.

Een kwarteeuw geleden was Stan Lauryssens op zoek naar nazi-dokter Josef Mengele (De man in de chacra) en sindsdien heeft hij eigenzinnige biografieën geschreven van Dalí en Maria Nys, de Vlaamse vrouw van Aldous Huxley. Lauryssens was het beu om via non-fictie in het vel van een ander te kruipen omdat hij zelf ook wel een paar interessante dingen heeft meegemaakt. En dat merk je aan Zwarte sneeuw, een juweel van een politieroman en zijn debuut in het genre. Overigens is 'politieroman' maar een stukje van de waarheid voor 280 bladzijden pure kolder, pastiche, horror, satire, romantiek en melancholie. En ik vergeet nog wel iets, bijvoorbeeld de originaliteit, de branie en het lef. Origineel is dat er in Zwarte sneeuw twee moorden gebeuren, maar dat er slechts één wordt opgelost.

Het verhaal speelt vooral in Antwerpen, waar wellicht een seriemoordenaar rondloopt. Eerst wordt uit een dok het verminkte lijk opgevist van een man, daarna vindt de politie Roos de Moor aan een antieke slagershaak in haar schildersatelier. Roos maakte imitaties van beroemde schilderijen uit de Renaissance en verkocht die meestal aan eigenaars die het origineel al bezaten, maar het liever in hun kluis bewaarden. Een politieteam wordt aan het werk gezet onder leiding van de rustige, oudere commissaris Sam, die nog de tijd neemt om naar de wolken te kijken en na te denken: "Hij trachtte er vormen en voorwerpen in te herkennen die hem beelden van vroeger in herinnering brachten. Vroeger, toen alles beter was." Sams ploeg is een allegaartje dat voor knettergekke situaties en dialogen zorgt, niet het minst door de aanwezigheid van een Vlaams Blokker. Het Antwerpen waar ze werken lijkt één surrealistisch gekkenhuis, waarin een gewezen journalist beweert dat hij het laatste lief was van Elizabeth Taylor en de hoogbejaarde pastoor van Sint-Paulus vanaf een gammele bidstoel in het wijwatervat plast. Ja, er wordt wel eens wat afgeluld in Zwarte sneeuw en neen, Lauryssens is niet altijd even fijnzinnig. Maar zijn debuut is niet om naast te kijken. Grotesk en intiem, gevoelig en banaal, clichématig en oorspronkelijk.

De nieuwe Bob Van Laerhoven, Papaver, heeft me minder kunnen boeien. We ontmoeten opnieuw inspecteur Samantha Duchène en haar vriend commissaris Peter Declerq, die we al kennen van eerdere en veel betere thrillers als Djinn en Mosk, titels waarnaar overigens tot vervelens toe verwezen wordt. Duchène is in de Gouden Driehoek terechtgekomen, waar ze een vriendin bezoekt die bij de bergstammen werkt voor Artsen zonder Grenzen. Ze raakt zonder het te willen betrokken bij gevechten tussen de regeringstroepen en de Wa-rebellen. Declerq snelt haar tegemoet als ze hem met de laatste energie van de batterijen van een satelliettelefoon een noodsein stuurt. Uiteraard draait het om drugshandel en zitten er in België een paar wel zeer gecompromitteerde politici die, de enen al handiger dan de anderen, een getormenteerde onderzoeksjournalist trachten te gebruiken. Van Laerhoven flitst met de snelheid van een teletijdmachine over van het Verre Oosten naar België, schrijft met de dynamiek van een spetterend vuurwerk, maar kan niet beletten dat zijn personages nauwelijks echte mensen zijn. Hij creëert een stel doeners die in hun eentje de wereld willen verbeteren zonder al te veel last te hebben van twijfels en wat zelfbeschouwing. In die zin is Papaver dan ook veeleer een stoer jongensverhaal, bevolkt door hitsige mannen met veel machogedrag, dan een echte genuanceerde thriller. Nu en dan heb je de indruk dat Van Laerhoven een tussendoortje heeft geschreven en zijn zeker zeer grote collectie vliegtuigticketjes op een hoopje heeft gegooid om wat vage algemeenheden te vertellen over alles wat tussen Zuid-Afrika, Brussel, Curaçao, Thailand, Birma, Zaïre en nog wat andere toeristische bestemmingen ligt. Ja, ook veel seks en veel branie. Natuurlijk ook geweld, zoals de scène waarin een man met een stofzuiger gepijpt wordt. De schikgodinnen worden bij Van Laerhoven dan ook schrikgodinnen.

'Zwarte sneeuw' van Stan Lauryssens is grotesk en intiem, gevoelig en banaal, clichématig en oorspronkelijk.

Verberg tekst

Op de receptie na de uitreiking van de Hercule Poirot-prijs entertaint laureaat Stan Lauryssens zijn toehoorders met een onwaarschijnlijk verhaal over zijn afkomst. Hij geniet zichtbaar wanneer het gezelschap naar hem luistert en hij het verhaal met een mooie pointe kan afronden. Die pointe is dat hij de kleinzoon zou zijn van prins Karel. Dat kwam zo: zijn grootmoeder diende op het kasteel van Kapellen, waar in die tijd veel adellijke heren hun weekends doorbrachten. Ze kwamen zo graag naar Kapellen omdat op de weg ernaartoe vanuit Antwerpen nogal wat luxebars gelegen waren waar callgirls hun rijke klanten opwachtten. Lauryssens vader leek helemaal niet op zijn broers. Het was dus best mogelijk dat zijn grootmoeder een scheve schaats had gereden met een van die hoge heren. Iemand heeft hem ooit verteld dat die geheime minnaar de prins-regent was.

Lauryssens zit vol met wonderlijke familie-anekdotes, die hij met passie vertelt. Zo duikt tijdens het interview plots een rijke oom op die naar Hollywood trok en daar de persoonlijke kapper werd van Doris Day en Elisabeth Taylor. Hij werd ooit in Londen opgepakt omdat hij in zijn potjes en flesjes drugs meesmokkelde voor de diva's. Na anderhalf uur met Lauryssens te hebben gepraat, kan ik begrijpen dat hij ooit schilderijen verkocht aan mensen die helemaal niet in kunst geïnteresseerd waren. Zijn avontuurlijke leven dreigde ooit finaal te ontsporen toen hij in de gevangenis terechtkwam wegens kunstfraude. Hij heeft boeken geschreven over nazi-kopstuk Eichmann, over Salvador Dalí (die hij persoonlijk kende) en Maria Nys-Huxley, de echtgenote van de schrijver Aldous Huxley. Nu is hij aan een thrillerreeks begonnen, waarvan het eerste deel prompt bekroond werd met de Hercule Poirot-prijs voor de beste Vlaamse misdaadroman. En in de delen twee ( Dode lijken ) en drie ( Rode rozen ) zal hij nog meer wonderlijke, maar waargebeurde verhalen verwerken. Zoals het verhaal van de man die slangen hield: op een crisismoment nam hij zijn geweer en schoot alle terraria kapot, waarna hij het geweer tegen zijn buik zette en zelfmoord pleegde. Stan Lauryssens: ,,Toen de politie op het appartement aankwam, kropen de slangen door de gaten in zijn lichaam. Dat is écht gebeurd, niet ver hiervandaan. De man was boekhandelaar en ook Jef Geeraerts kende hem. Vraag het hem, hij zal het bevestigen.''

EIGENLIJK broedde Lauryssens op een toneelstuk over Caryl Chessman, die in 1960 in een Amerikaanse gevangenis werd vergast. De man had zich voor politieman uitgegeven en had zo een aantal vrouwen verkracht. In de gevangenis begon hij rechten te studeren. Hij slaagde erin om zijn executie twaalf keer uit te stellen. In 1960 liep het fout omdat de gevangenistelefoon bezet was toen de gouverneur wilde melden dat hem gratie was verleend. Chessman verdween op de achtergrond toen Lauryssens op twaalf januari van dit jaar -- hij herinnert het zich nog perfect -- opstond met een totaal ander verhaal in zijn hoofd. Hij schreef het meteen op en dat werden de eerste bladzijden van Zwarte sneeuw. Twee weken later had hij zestig bladzijden. Die stuurde hij op naar uitgeverij Manteau. Toen hij wat later het contract tekende, beloofde hij dat hij het manuscript binnen de twee maanden zou inleveren.

Lauryssens: ,, Zwarte sneeuw is organisch gegroeid. Ik wist echt niet waar ik naartoe wilde. Personages doken plotseling op, maar ik had geen idee wat ik ermee aan moest vangen. Het enige wat ik had, waren mijn ervaringen. Ik ken het politiewereldje. Ik ben misschien vijftig keer ondervraagd geweest, heb in de Begijnenstraat gezeten, heb in Spanje een tijd achter de tralies doorgebracht.''

Er zit veel van Stan Lauryssens in Zwarte sneeuw.

,,Dit is mijn autobiografie, verpakt in een spannend verhaal. De commissaris is mijn goede ik, de kunsthandelaar mijn slechte. De politiecommissaris werkte ooit als journalist, ik ook. Er wordt verwezen naar kaasfabrieken. Ik heb ooit, letterlijk, de gaten in de kaas gemaakt. (Er volgt weer een fantastisch verhaal over kaaswielen die te zwaar wogen en waar hij dan met een conisch mes gaten in moest maken, jv). Een van de personages in het boek vrijt met een ex-miss België. Dat is mij ook overkomen. De enige figuur waar weinig van mezelf in zit, is de politieman die Vlaams Blokker is.''

Vooral de dialogen tussen de politiemensen vallen op. Die zijn doldwaas, absurd, vulgair en vooral oeverloos naast de kwestie.

,,Maar zo praten die mannen. Ik heb vele uren met politiemensen doorgebracht, toen ze mij ondervroegen. Ik weet hoe ze denken en praten. Ze zijn grof, vertellen constant gore moppen en zijn soms openlijk racistisch. Maar dat komt doordat zij vooral in contact komen met criminele allochtonen die in misdaadorganisaties zitten, of die carjackings of overvallen plegen. Voor een passionele huis-, tuin- en keukenmoord kunnen ze begrip opbrengen. Maar de doorgewinterde crimineel wordt keihard aangepakt. Toen ik in de Antwerpse gevangenis zat, was tachtig procent van de bewoners er buitenlands. Dat bepaalt je perceptie van allochtonen. Maar ik heb geen enkele sympathie voor het Vlaams Blok. Zij scoren te gemakkelijk door op goedkope sentimenten in te spelen.''

U bent ooit veroordeeld voor kunstfraude. Ook dat komt in Zwarte sneeuw aan bod. U suggereert dat iedereen in de kunstwereld een fraudeur is.

,,Kunst dient om te sjoemelen, niet om in musea te hangen. Ik ken geen enkele kunsthandelaar die niet sjoemelt. En de grootste sjoemelaars zijn de kunstenaars zelf. Ik ben acht jaar de buurman van Salvador Dalí geweest. Ik heb gezien hoe zijn fabriek draaiende werd gehouden terwijl hijzelf geen borstel meer aanraakte. De slimme kunstenaar is degene die het spel als eerste doorziet. Neem Fabre met zijn kevers, nu zelfs in het paleis te bewonderen. Schitterend idee, en hij slaagt erin om het nog te verkopen ook, terwijl hij hetzelfde procédé maar blijft herhalen. Wat heeft dat met kunst te maken? Weet u wat de beste definitie van kunst is? Kunst is wat de zot ervoor wil geven.''

Waarom trappen wij er dan in?

,,Omdat wij geamuseerd willen worden. Of omdat we ons laten verleiden door de mythe. Het gros van de kunstenaars is helemaal niet bezig met hooggestemde gevoelens en schoonheid. Die verdwijnen als sneeuw voor de zon als ze hun bankrekening ontdekken. Geloof me, ik ken het wereldje. Ooit stond ik naast Andy Warhol op een kunstbeurs in New York. Hij was er eregast. Iemand stapt op hem toe met een bundeltje één-dollarbiljetten en vraagt of hij die wil signeren. Natuurlijk had Warhol het meteen door, maar hij speelde het spel mooi mee. Een dag later werden die gesigneerde biljetten ingelijst aangeboden voor 250 dollar per stuk. Kunstwerk van Andy Warhol.''

Hoe bent u ooit in contact gekomen met Dalí?

,,Tussen 1985 en 1992 was ik zijn buurman. Ik kon België niet meer in, want er stond me een gevangenisstraf te wachten. Ik ben hem gaan opzoeken, zoals het een goede nieuwe buurman past, een fles van zijn lievelingschampagne in de hand. Hij genoot daarvan, hoewel hij toen al in een rolstoel zat. Zo heb ik zijn entourage leren kennen.''

Er is u ooit verweten dat u een fantast bent.

,,Komaan, verhalen zoals dat over mijn mogelijke afkomst, die verzin je toch niet. Ik weet niet of het waar is, want ik heb het niet gecheckt, maar het is toch een mooie geschiedenis. In het leven moet je mooie verhalen kunnen vertellen, of je bent niets waard. Ik heb het voordeel dat ik veel heb meegemaakt, vlot zes talen spreek en snel contacten leg. Wil je nog een sterk verhaal? Ik woon in Londen en lees dat Ed McBain, een van de allergrootste thrillerschrijvers, in het land is. Een dag later ga ik naar Harrod's winkelen en wie zie ik daar staan, in een leren jas met Mickey Mouse op de rug? Ed McBain. De meeste mensen bekijken zo iemand wat schichtig vanuit hun ooghoeken en fezelen iets tegen mekaar. Ik niet. Ik stap op hem af en zeg: 'Ik heb nog nooit een thrillerschrijver ontmoet die van Mickey Mouse houdt.' Wij hebben een heerlijk gesprek gehad en we hebben allebei dezelfde trui gekocht.''

STAN LAURYSSENS, Zwarte sneeuw, Manteau, Antwerpen, 284 blz., 17,25 euro.

Verberg tekst

Toen Pieter Aspe een paar jaar geleden aankondigde dat hij het publicatietempo van zijn thrillers over Van In en Versavel zou opvoeren, hield ik mijn hart vast. De delen die toen verschenen, zoals Blauw bloed of Dood tij, waren niet meteen de beste uit de reeks omdat de plots vaak te ondoorzichtig waren. Zou Aspe nog genoeg inspiratie hebben om twee boeken per jaar te publiceren?

Blijkt nu dat Aspe een tweede adem heeft gevonden. Voor Zoenoffer ontving hij vorig jaar de Hercule Poirotprijs en ook De vijfde macht, de tiende in de reeks, was een stap vooruit. En alweer is er een nieuw boek: Onder valse vlag. Wellicht de beste politieroman die hij totnogtoe publiceerde.

Het verhaal zet stevig in met een gezinsdrama: een man vermoordt vrouw en kinderen en pleegt daarna zelfmoord. Even later wordt een dure callgirl vermoord teruggevonden in haar flat aan zee. Van In en Versavel onderzoeken beide drama's en ontdekken raakvlakken. Uiteindelijk draait het allemaal rond internationale bedrijfsspionage en ook het antiglobalisme speelt een rol. Aspe werkt zijn plot helder uit en heeft een aantal leuke wendingen in petto. Maar de echte sterkte van het boek zit in de personages en hun onderliggende verhoudingen. De relatie tussen Van In en zijn vrouw, onderzoeksrechter Hannelore Martens, komt zwaar onder druk te staan nadat hij haar een totaal fout compliment heeft gegeven. Zij overweegt overspel. Hij krijgt dan weer af te rekenen met een agente die al een tijdje haar kans afwacht om hem in bed te lokken. Met Versavel gaat het van kwaad naar erger na een one night stand met een blonde Germaan die seropositief is.

De dialogen zijn vaak spetterend, de observaties mooi en de onderkoelde humor soms erg grappig. Nog steeds vloeit de Duvel rijkelijk en is Van In het levende bewijs dat een man om de paar seconden aan seks denkt. Onder valse vlag verveelt geen moment, omdat het veel evenwichtiger is geschreven dan veel van zijn vorige boeken. Personages, plot, stijl, humor, spanning: Aspe heeft het in dit boek fraai onder controle.

De prijs voor het idee van het jaar moet gaan naar Piet Teigeler voor Het dwaalspoor. Teigeler werkt aan een reeks Antwerpse politieromans, maar dit boek valt daarbuiten. Het bouwt voort op Het dwaallicht van Willem Elsschot. Daarin gaat Frans Laermans met drie Afghaanse zeelui op zoek naar Maria van Dam. Ze vinden haar niet, zodat ze in een café belanden, waar ze zwaar aan het filosoferen slaan. Maria van Dam is wellicht het beroemdste onzichtbare personage uit de Vlaamse literatuur. Die leemte heeft Teigeler willen opvullen. Nochtans komt ze maar eventjes in beeld, want al bij de opening van het verhaal blijkt ze vermoord te zijn.

Het begin van de roman is erg leuk. We ontmoeten niet alleen Frans Laermans en zijn Fine opnieuw, maar ook Kareltje de Keizer, de jongen met het waterhoofd uit Elsschots roman Een ontgoocheling. Laermans heeft ondertussen Het Wereldtijdschrift van Boorman overgenomen en De Keizer is zijn assistent geworden. Teigeler beschrijft accuraat de sfeer van het vooroorlogse Antwerpen -- het verhaal speelt zich af in 1938.

Maar er schort iets aan dit boek. De plot is gezocht en absoluut ongeloofwaardig. Teigeler doet erg veel moeite om een verhaal over spionage en oorlogsdreiging te bedenken, met vrouwelijke spionnen annex barmeisjes, geheime tekens, persoonsverwisselingen, nachtelijke achtervolgingen, MI5, de Abwehr, het VNV en Rex, maar hoe meer elementen Teigeler in het verhaal betrekt, hoe onrealistischer het wordt. Ook de reden waarom Laermans bijna geobsedeerd is door Maria van Dam is ongeloofwaardig: hij wil namelijk een ,,smerig soort relatie vaststellen tussen haar en de drie zeelui zodat hij de reder van de Afghanen kan afpersen''.

Stan Lauryssens debuteert als thrillerauteur met Zwarte Sneeuw en het is meteen een schot in de roos. Eerder schreef hij al biografische boeken over nazikopstuk Eichmann, Salvador Dalí en Maria Nys, de Vlaamse vrouw van Aldous Huxley. Zelf heeft Lauryssens geen vlekkeloze reputatie, want hij zat ooit in een Spaanse gevangenis en sjoemelde met kunst. Maar het leverde hem wel stof op voor een hoogst originele thriller, die het niet zozeer van de spanning moet hebben maar wel van de hilarische dialogen tussen de leden van de Antwerpse politie. Die gesprekken gaan alle richtingen uit, van grove seksistische moppen over de heikele politieke situatie (een van de politiemensen is een Vlaams Blokker) tot uiteenzettingen over kunst en seriemoordenaars. Want in Antwerpen loopt er een rond, zo blijkt. Er wordt een lijk uit een dok opgevist en een vrouw die zich specialiseerde in het kopiëren van beroemde schilderijen, wordt vermoord. Meestal verkocht ze die kopieën aan de eigenaars, die het duplicaat aan de muur hingen en het origineel in een safe bewaarden.

Max Maes vindt dat kunst vooral dient om met veel winst te verkopen. Dus probeert hij een slager uit Geel ervan te overtuigen dat hij zijn zwart geld het best in kunst kan beleggen. Dan is er ook nog Popolino, een megalomane gangster die ervan droomt om een BV te worden wanneer een journalist zijn ruige levensverhaal wil optekenen.

Lauryssens maakt er een potje van, maar wel een erg plezierig potje. Echt leven doen de personages niet, en de slapstick is nooit ver weg. Lauryssens chargeert en overdrijft, wisselt intimistische, bijna filosofische stukken af met absurde dialogen. Hij is niet vies van een griezeleffect, niet bang van een bloederige scène en niet afkerig van een gore mop. Toch heeft Zwarte sneeuw een wonderbaarlijke eenheid van toon. Er wordt een serie beloofd, dus dat belooft.

De aap van God herschoolt Flor Daens zich van hoofdboekhouder met een gevangenisverleden tot succesvol Rubensimitator. Hij verdient behoorlijk geld als levende kopie van het beroemde standbeeld van Rubens op de Antwerpse Groenplaats. Ooit zat hij in de gevangenis wegens fraude. De buren hadden de lotto gewonnen en zijn vrouw kon het niet verdragen dat hun bankstel mooier was. Dus moest Flor op een illegale manier aan geld geraken. Maar zijn vrouw pleegde zelfmoord en Flor verdween in de gevangenis.

Nu gaat het hem behoorlijk voor de wind, ook omdat hij zijn jeugdliefde Laura weer heeft ontmoet. Dan is hij als levend standbeeld getuige van een ontvoering. De ontvoerde is de dochter van de vroegere buren, die ondertussen een bekend fotomodel is geworden. De Russische maffia zou ermee te maken hebben. Flor bedenkt een plan om eindelijk rijk te worden. Hij zal proberen het losgeld in te pikken.

Het eerste deel van De aap van God is erg goed en grappig. Met veel plezier lees je over Flors nieuwe carrière, de lichtjes ontregelde vrienden die hij leert kennen in het onderkomen pension waar hij logeert, onder wie een klassieke would-be dichter (het zou een pink poet kunnen zijn). Het niveau van zijn L-trilogie ( Limousine, Louisiana, Luwte ) haalt Conrad in dit boek niet. Wel is De aap van God speels en ironisch met, het moet gezegd, een intrigerend kaftontwerp.

PIETER ASPE, Onder valse vlag, Manteau, Antwerpen, 292 blz., 17,95 euro. PIET TEIGELER, Het dwaalspoor, Houtekiet, Antwerpen, 224 blz., 14,70 euro. STAN LAURYSSENS, Zwarte sneeuw, Manteau, Antwerpen, 284 blz., 17,25 euro. PATRICK CONRAD, De aap van God, Houtekiet, Antwerpen, 238 blz., 17,20 euro.

Woensdag 30 oktober, uitreiking Hercule Poirotprijs, Salon, 17 u.

Zondag 10 november, Themadag spannende boeken.

Verberg tekst

Als schrijver van Dalí en ik, Mijn heerlijke nieuwe wereld, leven en liefdes van Maria Nys Huxley, en De schurkenfabriek (Hemingway in Cuba tijdens de Tweede Wereldoorlog), raakte Stan Lauryssens bekend als biograaf die de fantasie niet schuwde, maar nu lijkt hij pas goed door te breken. Zwarte sneeuw is een misdaadroman met onmiskenbare autobiografische elementen en bekroond met de Hercule Poirot-prijs 2002.
Als we voor waar mogen aannemen wat de auteur (geb. 56) vertelt aan iedere journalist die hem benadert, geniet Stan Lauryssens, in kunst- en gerechtelijke kringen niet de beste reputatie. "En wat dan nog!" grijnslacht de auteur, met een schalkse glinstering in de donkere blik. "Ze hebben vaak zelf boter op het hoofd en halen dagelijks de pers met corruptieschandalen!" En wie zal hem daarin tegenspreken? Zeker niet zijn fans, die ondertussen wel pap lusten van de avonturen van deze Tijl Uilenspiegel met internationale jetsetallures. Ook al valt niet uit te sluiten dat de auteur zelf niet altijd de mythe van de werkelijkheid weet te onderscheiden (een trek die overigens niet zo uitzonderlijk is), toch heeft de lezer het gevoel dat deze roman meer bevat dan 'meets the eye' en dat hij te maken heeft met een 'roman noir' geschreven door iemand die vertrouwd is met het broeierige milieu aan gene zijde van wettelijkheid en burgermoraal. De schrijver laat, zoals gezegd, geen gelegenheid voorbijgaan om die indruk te bestendigen, wat hem en zijn uitgeverij alvast geen windeieren legt. Meteen na de uitreiking van de Hercule Poirot- prijs 2002, steeg het boek met raketsnelheid in de bestsellerslijsten.
De plot van Zwarte sneeuw houdt het midden tussen een misdaadroman en een poli-cier. Aan de ene kant worden we geconfronteerd met het relaas van een team van gerechtelijke rechercheurs van de Antwerpse moordbrigade met aan het hoofd een ouder wordende commissaris, die maar moeizaam leert leven met de ongemakken die zijn leeftijd meebrengt, anderzijds met het vertelstandpunt van Max, een man die zich in de loop van het verhaal ontpopt tot een neurotische, zij het niet ongevoelige of wereldvreemde seriemoordenaar.
Afgezien van deze twee hoofdpersonages wordt het boek bevolkt door een aantal figuren die bijdragen tot de motivering en de ontwikkeling van deze twee 'dragers' van de intrige. De collega's van de commissaris, een handvol rechercheurs van diverse pluimage -- geborneerd en gefrustreerd op maatschappelijk en emotioneel vlak -- zorgen voor grappen en grollen die veel dieper snijden dan de ontspannende bovenlaag. Ook de manier waarop de modale gerechtsdienaar moet opboksen tegen de sleur en de malaise van de dagelijkse werkomstandig-heden, is een afspiegeling van een realiteit waarmee we in een doorsneethriller maar zelden te maken krijgen. Een voorbeeld hiervan: "Op de tweede verdieping van het gerechtshof zat een intellectueel met een brilletje tussen twee Chinese pooiers. Alle drie waren zij opgepakt in een restaurant in de Van Maerlantstraat terwijl zij een Chinees schaakspel speelden met tweeëndertig platte schijven voorzien van blauw en rood gekleurde symbolen. De Chinezen waren met handboeien vastgeklonken aan de gietijzeren radiator van de centrale verwarming, zodat de twee rijkswachters die hen begeleidden hun handen vrij hadden om een sigaretje op te steken. Uit de verhoorkamers klonk het getik van oude schrijfmachines". Wie ooit de realiteit van het dagelijkse reilen en zeilen in deze verweerde tempel van 'gerechtigheid' van nabij heeft meegemaakt, zal dit opgeroepen beeld herkennen en er niet ongevoelig voor zijn. Dat wat betreft de 'stoffering' van deze roman, die door zijn trefzekere typering een niveau bereikt die de gebruikelijke 'research' verre overtreft. Gelijkaardige voorbeelden zijn er ook te sprokkelen met betrekking tot de sfeerschepping van de stad aan de stroom: "Voor de tijd van het jaar was het een ongewoon heldere ochtend. De stad aan de stroom baadde in een glorieus en onwaarschijnlijk licht met slechts enkele dunne mistslierten boven de oudste huizen. Meeuwen deinden traag over de Schelde en heel af en toe klonk uit de haven het eentonige honk-honk van de stadssleepboten. Enkele vroege wandelaars slenterden langs de oude kaaien."
De dialogen die zich ontpinnen binnen het team van rechercheurs, dragen bij tot deze grauw-grijze realiteit, en zijn niet altijd fraai voor de gevoelige en politiek correcte toehoorder. Dat zal bij sommigen aanleiding geven tot enige wrevel, zoals dat ook in de realiteit het geval is. Niettemin vormen deze orale ideologische inbreuken een element van herkenning, die alleen maar kunnen bijdragen tot een realiteitsgetrouwe mis-daadroman: "'Heb je al eens het klokkenspel van een neger gezien?' vroeg Peeters -- 'Welk klokkenspel?'-- 'Z'n pik, Deridder, z'n lul, z'n plasser, z'n fluit, z'n haantje-vooruit, z'n pieleman, Herman Brusselmans zou zeggen: z'n toeter. Daar is de lul van Gorzilla en King Kong klein bier tegen. Ik denk dat ik groot geschapen ben, maar als ik mijn trommelstok vergelijk met de toeter van een neger, dan krijg ik complexen want dan roffel ik toch maar met een heel klein trommeltje. Alle zwarte negers lijken trouwens op elkaar. Zij zouden verplicht een naamplaatje om hun hals moeten dragen, zodat wij hen zouden kunnen herkennen.'" Dixit rechercheur Peeters, een uitgesproken Vlaams Blok-aanhanger binnen het team. Klinkt dit cru en verwerpelijk? Allicht, maar klinkt het ook niet als een authentieke uitlating binnen de besloten muren van een recherchebureau?
In een recent interview deelde de auteur mee dat hij zich terugvindt in de twee schijnbare anti-polen van zijn roman: de ouder wordende commissaris, die streeft naar een fysiek en mentaal evenwicht, en de moordenaar, die de speelbal is van zijn neurotische aandrang die hij alleen maar kan stillen met een orgie van geweld. Deze tegenstelling tussen Yin en Yang, het goede en het kwade, het edele in de mens en het menselijke tekort, leveren in iedere beklijvende misdaadroman en thriller het dramatisch gegeven bij uitstek. Het spreekt dan ook voor de kwaliteiten van deze roman dat de auteur in deze twee instanties het broze en het weerzinwekkende gestalte weet te verlenen, in die mate zelfs dat het voor de lezer voelbaar en bevattelijk wordt, zonder daarom aanvaardbaar te zijn: "Op de marmeren vensterbank stond een blikken koekjestrommel die uitpuilde van vergeelde foto's met gekartelde randen, en van oude kerstkaarten met postzegels van koning Albert. Max keek naar de blikken trommel en dikke tranen rolden over zijn wangen. Hij hoefde de foto's niet te zien, hij wist wat erop stond. Herinneringen kwamen bovendrijven, flarden van gesprekken, beelden uit zijn jeugd. Zoveel vragen en zo weinig antwoorden. Is het mogelijk iemand twee keer te vermoorden? Of zelfs drie keer? Hoe vaak moet je iemand vermoorden vooraleer hij echt dood is? [...] Zeemeeuwen doken in glijvlucht achter een koopvaardijschip dat een v-vormig spoor trok in het midden van de stroom. Eb, vloed, dood tij. Het leven vloeide als water door zijn vingers. Indien meeuwen zouden kunnen zingen, zou hun lied dan doordrenkt zijn van melancholie? [...] Met de rug van zijn hand veegde Max zijn natte wangen droog. Hij knipperde met zijn ogen tegen het scherpe licht van de ochtendzon. Vreemde wereld, lelijke wereld. Stop de wereld, ik wil eraf! Maar hoe?"
Afgezien van grappen en gruwel, dus ook gevoeligheden van een zeldzaam niveau. En tot slot nog een woord over de smeuïge brokjes 'inside information' over enkele 'personages' die met naam en toenaam uit de losse schrijverspols worden uitge-strooid, mogelijk tot spijt en ergernis van betrokkenen als o.a. professor Coolsaet en gewezen gangster en spijtoptant 'Popolino', twee paradepaardjes uit de schrijversstal van uitgever Van Halewyck, die tot voor kort ook Stan Lauryssens tot de zijnen mocht rekenen.
Uit het voorgaande mag genoegzaam blijken dat de auteur ons vergast op een veelheid en diversiteit aan anekdotes, spanning, actie, tedere en hardboiled dialogen.
Over het slot zal in deze rubriek geen gebe-nedijd woord vallen, tenzij om te bevestigen dat het uitermate verrassend is en dat enkele losse eindjes zullen worden doorgetrokken naar een volgende misdaadroman, die we volgend jaar rond het najaar mogen verwachten. [Staf Schoeters] Verberg tekst

Een jonge vrouw die haar brood verdient met het kopiëren van meesterwerken van oude schilders, wordt op gruwelijke wijze vermoord. De moordenaar laat als tip een boek met vleermuizen achter. De Antwerpse commissaris neemt het onderzoek persoonlijk op zich, maar laat zijn agenten het vuile werk doen. Met een klein beetje intelligentie en veel geluk raken ze op het spoor van de dader. Stan Lauryssens schreef al verschillende ophefmakende boeken over o.a. Dali en de vrouw van Huxley en waagt zich nu aan het detective-genre. Het verhaal bevat enorm veel dialogen en is misschien wel filmisch geschreven, maar loopt vast in een gebrek aan een degelijke intrige. De gesprekken tussen de politiejongens bestaan uit puur geouwehoer. Wel veel interessante achtergrondinformatie over het kunstwereldje. Paperback, normale druk.