Van alle non-fictieboeken over identiteit die aan het eind van het vorige decennium verschenen (bijvoorbeeld Bart De Wevers Over identiteit , Wat onze identiteit niet is van Nathalie Heinich of Witte schuld van Elma Drayer) was Groetjes uit Vlaanderen (2020) van Mohamed Ouaamari een van de meest persoonlijke. Geen theoretisch discours, maar een verkenning van het thema aan de hand van uit het leven gegrepen voorbeelden, en niet gespeend van zelfkritiek en ironie. Ouaamari, een Vlaming met Marokkaanse roots, focuste op mensen zoals hijzelf, die zich tot verschillende culturen tegelijk bekennen en daardoor geen eenduidige, maar een 'lasagne-identiteit' bezitten. Ook bracht hij het vraagstuk naar voren van mensen met een andere achtergrond die stemmen voor rechtse en zelfs extreemrechtse partijen, een weinig bekend, schijnbaar paradoxaal fenomeen. Beide onderwerpen keren terug in zijn debuutroman.

Gesloten wegens omstandigheden gaat over de Vlaams-Marokkaanse vrachtwagenchauffeur Hakim die gevangen zit in een gearrangeerd huwelijk. Wanneer er maar geen nageslacht komt en het koppel zich laat testen, blijken de zwemmers van Hakim niet meteen olympische kampioenen. Het is een dreun voor zijn zelfbeeld ('Hij voelde zich (…) een gecastreerde hond.') dat al te lijden had onder het feit dat hij instemde met het door zijn moeder geregelde huwelijk met een vrouw die succesvoller is dan hij.

Gekrenkte viriliteit

Plots begrijpt Hakim dat het traditionele, patriarchale wereldbeeld, waarvan hij meent dat dit in het land van herkomst van zijn ouders nog heerst, in Vlaanderen ook in zijn gemeenschap niet meer bestaat. Van de weeromstuit wil hij naar Marokko, waar zijn grote liefde woont, en wil hij zijn mannelijkheid bewijzen. Als in Calais bij een raid op een truc de bestuurder door wanhopige vluchtelingen zwaar toegetakeld wordt, ontmoet Hakim uiterst rechtse collega's en radicaliseert hij. Hij neemt zelfs deel aan een actie waarbij zij migranten aanvallen: 'Hij bleef herhalen: wees een man. Wees een man.' Als dat grondig fout loopt, vlucht hij naar Marokko waar hem de toegang wordt ontzegd, maar net dan krijgt hij telefoontje uit Vlaanderen dat zijn leven helemaal verandert. Of toch niet?

Wat Ouaamari aankaart, is bijzonder interessant, maar misschien is gekrenkte viriliteit (zelfs als metafoor) toch een te eenvoudige verklaring voor een zo complexe problematiek. Daar staat dan weer de gezochte structuur tegenover, met hoofdstukken 'voor het incident' in de derde persoon en andere 'na het incident' met een ik-verteller, die door elkaar gehusseld worden.

Altijd interessant als een verhaal niet gewoon van a naar z verteld wordt en er met het vertelperspectief wordt gespeeld, maar hier heeft dat weinig meerwaarde. Ten slotte wordt het boek ontsierd door congruentiefouten, onnauwkeurige woordkeuzes en ongewild komische, spreektalige uitdrukkingen zoals 'gekleed in een net pak en een blitse wagen' of 'Hakim doodde de tijd (…) door op zijn telefoon te zitten.' Jammer, want Ouaamari schrijft onderhoudend en bij momenten vol kritische humor.

Prometheus, 224 blz., € 21,99 (e-boek € 12,99).

Een roman over de crisis van (culturele) identiteit en mannelijkheid in een tijdperk waarin grenzen steeds meer het lot van mensen bepalen. Wanneer de Belgisch-Marokkaanse vrachtwagenchauffeur Hakim ontdekt dat hij onvruchtbaar is, belandt hij in een existentiële crisis. Zijn huwelijk met Nadia, een succesvolle onderneemster, dreigt daardoor nog meer in het gedrang te komen. Als Hakim zijn lusteloze en kinderloze huwelijk tracht te ontvluchten, raakt hij in de ban van een groep xenofobe vrachtwagenchauffeurs die zich verzetten tegen de migranten in Calais. Wanneer de groep stilaan verandert in een militante organisatie en hun verzet tot een gewelddadige confrontatie leidt, komt Hakims toekomst op het spel te staan. In spitsvondige stijl geschreven, afwisselend vanuit het ik- en het hij-perspectief, met hier en daar taalkundige slordigheden. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. Mohamed Ouaamari (1991) schrijft columns voor De Morgen en publiceerde eerder 'Groetjes uit Vlaanderen'. 'Gesloten wegens omstandigheden' is zijn debuutroman.