In Oost-Europa bestaat er een woord voor de burn-out die miljoenen Oost-Europese huishoudelijke en zorghulpen treft: 'de Italiaanse ziekte'. Om voor hun kinderen te kunnen zorgen werken miljoenen vrouwen uit bijvoorbeeld de Filipijnen en Oost-Europa in het buitenland. Daar worden ze ingehuurd om voor hulpbehoevende ouderen te zorgen of tweeverdieners te ontlasten bij de zorg voor hun kinderen en het huishouden.

Veel van deze badantes zien hun eigen kinderen niet opgroeien en keren nooit meer terug naar huis. Degenen die na jaren afwezigheid wel terugkeren, treffen een uiteengereten familie waar de onderlinge relaties voor altijd zijn getekend en vaak zelfs zijn verwoest.

Balzano portretteert in zijn geëngageerde roman Als ik terugkom zo'n Roemeens gezin vanuit het perspectief van de moeder en haar twee kinderen. Om een opleiding voor haar dochter Angelica en zoon Manuel te kunnen bekostigen en hun huis op te knappen, verlaat moeder Daniela van de ene op de andere dag haar kinderen en man Filip om in Italië te gaan werken. Al snel vervreemden de gezinsleden van elkaar en delen ze nauwelijks nog iets van hun gevoelsleven.

Terwijl Daniela door uitputting en schuldgevoel wordt gekweld, gaat het met haar gezin ook steeds slechter. Balzano toont het schrijnende verhaal van deze verborgen wereld. Verhalen zoals je ze in de media maar weinig leest. Gelukkig is er literatuur.

Verberg tekst

Daniela moet een hartverscheurende maar levensnoodzakelijke keuze maken. In het holst van de nacht verlaat ze haar huis in Iasi, de tweede grootste stad van Roemenië, om in een buitenwijk de bus naar Milaan te nemen. In Italië kan ze aan de slag als badante , een term die zich laat vertalen als ‘inwonende ouderverzorgster’ maar die je ook kunt lezen als ‘onderbetaalde huisslaaf’.

Met de tranen in de ogen laat ze daarvoor haar eigen gezin achter: haar zoontje Manuel, haar dochter Angelica en haar nietsnut van een man Filip. Die laatste verloor zijn job in de lokale schuurpapierfabriek en besloot dan maar voltijds dronkaard te worden. Aangestoken door de verdwijning van zijn vrouw wil Filip zich herpakken, en ook hij verlaat zijn kinderen, om in Rusland vrachtwagenchauffeur te worden.

Terwijl Daniela zwoegt om rond te komen en haar schamel loon bijna integraal doorsluist naar haar kinderen, gaat het in Roemenië van kwaad naar erger. Manuel spijbelt, hangt rond met de verkeerde vrienden en Angelica torst de last van diens opvoeding – hoe kan ze haar universitaire studies afwerken als haar broertje constant in de problemen raakt?

Ze hebben nu misschien wat meer centen, maar de emotionele verwaarlozing eist haar tol. Beide kinderen raken vervreemd van hun moeder – van hun vader horen ze niks meer – en de grootouders moeten machteloos toekijken hoe hun kleinkinderen té snel volwassen worden. Wanneer Manuel op een avond gaat joyriden met een motorfiets loopt het helemaal fout. Daniela keert noodgedwongen terug uit Italië, om aan het ziekbed van haar comateuze zoon te waken. Verteerd door schuldgevoelens begint ze over haar leven in Italië te vertellen. Hoe ze voor demente bejaarden zorgde, hoe ze plots als nanny aan de slag kon bij een rijk gezin, hoe de eenzaamheid haar tot de rand van de waanzin dreef.

Een verhaal vol kommer en kwel? Niet meteen. De veelvuldig bekroonde Milanese auteur Marco Balzano voegt voldoende humor toe aan zijn wrange relaas over een gezin dat door armoede in stukken wordt gescheurd. Soms valt er zelfs te lachen met de stoten die Manuel uithaalt en het optimisme van Daniela werkt aanstekelijk.

Dat maakt Balzano’s aanklacht niet minder urgent. Hij geeft een stem aan de stemlozen, aan de immigranten die in het rijke Westen klussen komen opknappen waar wij onze neus voor ophalen, aan de loonslaven die voor onze bejaarden zorgen en in ruil gestigmatiseerd worden door de politieke rechterzijde. Als ik terugkom houdt je een besmeurde spiegel voor en onthult een verborgen Europese schande.

****

De Arbeiderspers (oorspronkelijke titel: Quando tornerò), 268 blz., € 22,99.

Verberg tekst

Een indringende, maatschappelijk geëngageerde roman over de psychologische gevolgen van gezinsontwrichting en het maken van keuzes in een wereld dichtbij, maar tegelijkertijd ver af van de onze. Omdat haar man werkloos is en ze een goede opleiding voor haar kinderen wil, besluit de Roemeense Daniela als inwonende ouderenverzorgster in Milaan te gaan werken, en haar gezin achter te laten. Haar zoontje lijdt echter onder haar afwezigheid en voert niets meer uit op school. Op een dag raakt hij na een brommerongeluk in coma — en dat ontwricht het uiteengeslagen gezin alleen maar verder. ‘Als ik terugkom’ is in een directe, heldere literaire stijl geschreven en zal een breed tot literair lezerspubliek aanspreken. Marco Balzano (Milaan, 1978) is een Italiaanse schrijver. Hij won tal van literaire prijzen voor zijn vorige drie romans, maar brak internationaal door met het veelbekroonde 'Ik blijf hier'.